BİLİŞSEL ONARIM TERAPİSİNİN ŞİZOFRENİ HASTALARI ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ: LİTERATÜREL BİR İNCELEME

1. Giriş

Şizofreni, bireyin düşünce, algı, duygu ve davranış alanlarında ciddi bozulmalara neden olan, kronik seyirli bir psikiyatrik bozukluktur. Şizofreni hastalarında yalnızca psikotik semptomlar (halüsinasyonlar, sanrılar) değil, aynı zamanda bilişsel işlevlerde (dikkat, hafıza, yürütücü işlevler) belirgin yetersizlikler de gözlemlenmektedir. Bu bağlamda, şizofreni tedavisinde sadece pozitif semptomların değil, bilişsel bozulmaların da hedef alınması gerektiği kabul görmeye başlamıştır.Bilişsel Onarım Terapisi (Cognitive Remediation Therapy - CRT), bu ihtiyaçtan doğmuş, özellikle bilişsel işlevleri iyileştirmeyi amaçlayan psikososyal müdahale yöntemlerinden biridir. Bu çalışmada, bilişsel onarım terapisinin tarihsel gelişimi, teorik temelleri ve şizofreni hastalarına yönelik uygulamalarının pozitif ve negatif etkileri literatür temelli olarak ele alınacaktır.

2. Şizofreninin Tanımı ve Klinik Özellikleri

DSM-5’e göre şizofreni; aşağıdaki beş ana semptomdan en az ikisinin (bunlardan biri mutlaka ilk üçten biri olmak üzere) en az bir ay süreyle görülmesiyle tanımlanır:1. Sanrılar  2. Halüsinasyonlar  3. Dezorganize konuşma  4. Ağır şekilde dezorganize veya katatonik davranış  5. Negatif semptomlar (duygulanım küntlüğü, konuşma fakirliği, anhedoni vb.)Bunların yanı sıra, bilişsel bozulmalar, şizofreni hastalarının işlevsellik kaybının temel nedenlerinden biri olarak görülmektedir (Green, 1996).

3. Bilişsel Onarım Terapisinin Tanımı ve Tarihçesi

Tanım:Bilişsel onarım terapisi, bireyin bilişsel yetilerini geliştirmek amacıyla özel bilişsel egzersizler, bilgisayar programları ve psikoeğitim tekniklerini kullanan yapılandırılmış bir terapi yöntemidir (Medalia & Choi, 2009).Tarihçe:CRT'nin kökeni 20. yüzyılın ortalarında nöropsikolojik rehabilitasyon alanında yapılan çalışmalara dayanır. Ancak 1990’lı yıllarda şizofreni tedavilerindeki yeni yönelimler ile birlikte bu terapi yöntemi sistematik hale getirilmiş ve klinik uygulamalara dahil edilmiştir.

4. Literatür Taraması: Bilişsel Onarım Terapisinin Şizofreni Hastalarına Etkileri

Pozitif Etkiler:- Bilişsel işlevlerde iyileşme (Wykes et al., 2011)- Sosyal işlevsellikte artış (McGurk et al., 2007)- Semptom şiddetinde dolaylı azalma (Bowie et al., 2012)Negatif Etkiler ve Sınırlılıklar:- Her bireyde etkili olmayabilir (Keefe, 2010)- Kalıcılık sorunu (Green & Harvey, 2014)- Klinik entegrasyon zorlukları- Pozitif semptomlar üzerine sınırlı doğrudan etki

5. Tartışma ve Öneriler

Literatür genel olarak bilişsel onarım terapisinin şizofreni hastalarında özellikle dikkat, hafıza ve yürütücü işlevler üzerinde olumlu etkiler sağladığını ortaya koymaktadır. Ancak her hastaya uygun olmaması, etkilerin kalıcılığı konusundaki belirsizlikler ve uygulama sınırlılıkları terapinin etkinliğini azaltabilecek faktörlerdir.Öneriler:- CRT, bireyselleştirilmiş tedavi planları içinde yer almalı.- Motivasyonel unsurlar terapiye entegre edilmeli.- Sosyal beceri eğitimiyle kombine edilmesi önerilir.- Uzun dönem takip çalışmaları artırılmalıdır.

6. Sonuç

Bilişsel onarım terapisi, şizofreni tedavisinde umut vadeden, işlevsellik düzeyini artıran ve hastaların yaşam kalitesine katkı sağlayan önemli bir müdahale yöntemidir. Ancak etkinliğinin artırılması için terapi protokollerinin geliştirilmesi, uzun süreli uygulamalar ve bütüncül tedavi yaklaşımları gereklidir.

Hazırlayan: Erhan Erdemir

7. Kaynakça

- Bowie, C. R., et al. (2012). Cognitive remediation in schizophrenia: Efficacy and mechanisms. Psychiatric Clinics, 35(3), 657–671.- Eack, S. M., et al. (2009). Cognitive enhancement therapy... Psychiatric Services, 60(11), 1468–1476.- Green, M. F. (1996). Functional consequences of neurocognitive deficits in schizophrenia. American Journal of Psychiatry, 153(3), 321–330.- Keefe, R. S. E. (2010). Cognitive deficits in schizophrenia. Journal of Clinical Psychiatry, 71(3), e07.- McGurk, S. R., et al. (2007). Meta-analysis of cognitive remediation. American Journal of Psychiatry, 164(12), 1791–1802.- Medalia, A., & Choi, J. (2009). Cognitive remediation in schizophrenia. Neuropsychology Review, 19(3), 353–364.- Wykes, T., et al. (2011). Meta-analysis of cognitive remediation. American Journal of Psychiatry, 168(5), 472–485.- Green, M. F., & Harvey, P. D. (2014). Cognition in schizophrenia. Schizophrenia Research: Cognition, 1(1), e1–e9.